Trąbka jaka jest każdy widzi... Jedne żółte, drugie srebrne, a nawet kolorowe. Piccolo, kieszonkowe itd.
Co jednak faktycznie odróżnia je od siebie?
1. Strój
Pierwszym zasadniczym kryterium różniącym trąbki między sobą jest strojenie. Znajdziemy:
- trąbki B (Bb), najpopularniejsze bo najbardziej standardowe, to od nich zaczynamy naukę i większość utworów kiedykolwiek napisanych na trąbkę dotyczy właśnie trąbki B
- trąbki C, trąbka o wyższym strojeniu, używany czasem w orkiestrach symfonicznych i koncertach solowych
- trąbki A i Es, trąbki o obniżonym strojeniu
- trąbki B basowe, trąbki o niższym brzmieniu, strojone oktawę niżej niż standardowa trąbka B, używane najczęściej w muzyce kameralnej, symfonicznej, czasem w małych składach dętych i orkiestrach
- trąbka B piccolo, trąbka strojona o oktawę wyżej od standardowej B, używana wszędzie tam, gdzie potrzebujemy zagrać wyższe partie
Większość trębaczy ma w swoim "arsenale" trąbki B, trąbki piccolo i czasem trąbki C. Trąbki A, Es i basowe używany są zdecydowanie rzadziej.
2. Tłoki czy wentyle?
Pierwsze trąbki (i instrumenty dęte blaszane generalnie) nie miały powszechnie znanych dziś tłoków a wentyle obrotowe. O ile nie jest to element który wpływa na esencję gry na trąbce, to delikatne różnice w barwie dźwięku a także szybkości i precyzji pracy obu rozwiązań technicznych sprawiają, że trąbki tłokowe i wentylowe używane są najczęściej w odmiennych sytuacjach. Tam gdzie liczy się mocna, jasna barwa, precyzja i szybkość gry używamy trąbek tłokowych. Gdy chcemy uzyskać cieplejsze, miękkie brzmienie (np. w muzyce kameralnej i klasycznych koncertach solowych) sięgamy po trąbkę wentylową. Warto dodać, że konstrukcja trąbki wentylowej jest nieco bardziej złożona, stąd częstsze przeglądy i regulacje.
3. Czara głosowa (roztrąb), menzura
Kolejnymi cechami, które odróżniają od siebie trąbki, są rozmiar czary głosowej i menzura. Najczęściej idzie to w parze (większa menzura = większa czara), ale bywają wyjątki.
Menzury najczęściej spotykamy trzy: M, ML (najpopularniejsza) i L. Menzura to średnica przelotu trąbki, mierzona na krągliku strojeniowym drugiego tłoku. Im większa menzura, tym więcej powietrza potrzebujemy aby trąbka grała i brzmiała dobrze. Owocuje to mocniejszym, pełniejszym brzmieniem, zwłaszcza w niskich partiach dźwiękowych.
Czary głosowe miewają przeróżne rozmiary, czasem różnią się między sobą o 1-2 mm! Niektórzy producenci jak np. Vincent Bach, uczynili z rozmiarów czary modele swoich trąbek (Bach 37, Bach 43, Bach 25). Podobnie jak przy menzurze im większa czara tym potężniejsze brzmienie.
4. Materiał i wykończenie instrumentu
Na koniec musimy sprawdzić z jakiego dokładnie materiału zrobiona jest trąbka. Zasadniczym budulcem jest mosiądz - ale mosiądzu mamy kilka rodzajów. Najczęściej spotkamy się z mosiądzem standardowym, czyli żółtym. Poza nim trąbki buduje się również z mosiądzu złotego (gold brass), zawierającego więcej miedzi oraz mosiądzu różowego (red brass lub rose brass), który miedzi ma jeszcze więcej. Właśnie ta zawartość miedzi zmienia barwę dźwięku ale i barwę samej trąbki - im jej więcej tym bardziej czerwony w odcieniu jest instrument.
Yellow brass (żółty mosiądz) 30% cynku, 70% miedzi - barwa jasna, mocna projekcja dźwięku
Gold brass (złoty mosiądz) 15% cynku, 85% miedzi - nieco ciemniejsza barwa, ale nadal mocna projekcja dźwięku
Red brass / Rose brass (czerwony mosiądz) 10% cynku, 90% miedzi - ciemna, miękka barwa, słabsza projekcja dźwięku
Wykończenie instrumentu również wpływa na jego brzmienie - są trzy podstawowe typu "finiszu": lakier, posrebrzanie i "goły" mosiądz. Każda z opcji ma swoje walory brzmieniowe jak i konserwacyjne. Trąbki w wykończeniu raw brass, czyli beż żadnej dodatkowej powłoki często cenione są za swoje naturalne brzmienie - dla wielu jest najbardziej neutralne. Niestety trąbka bez wykończenia szybko śniedzieje (utlenia się), zachodzi patyną (co ma swój urok) a nasze dłonie przechodzą specyficznym zapachem mosiądzu. Trąbki lakierowane brzmią bardziej miękko, łagodniej i okrąglej a lakier zabezpiecza mosiądz przed śniedzieniem (a nasze dłonie przed zapachem) - niestety jest dość delikatny i łatwo go uszkodzić. Trąbki posrebrzane to brzmienie ostrzejsze, bardziej "nosowe" (przed podbicie średnich częstotliwości), często wybierane przez muzyków grających główne i solowe partie. Srebro również śniedzieje, ale czyści się nieco łatwiej niż mosiądz a nasze dłonie mniej przejdą zapachem.
Dziesiątki lat rozwoju produkcji trąbek zaowocowały wieloma konfiguracjami i rozwiązaniami, a te znowuż ogromem wyboru brzmień, charakterystyki i przewag technicznych. W dzisiejszych czasach możliwości wyboru trąbki jest tak wiele, że czasem trudno się zdecydować - służymy wtedy pomocą!
Jest jeszcze kilka czynników, które mogą wpłynąć na dźwięk czy charakter gry na trąbce - boostery, reversed leadpipe, heavy caps itd., ale to materiał na kolejny wpis!